Pomnik Wspólnego Męczeństwa
Żydów i Polaków

Historia miejsca

Jesienią 1988 roku, podczas prac budowlanych prowadzonych przez jedną z warszawskich spółdzielni mieszkaniowych w bezpośrednim sąsiedztwie cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej, znaleziono ludzkie szczątki. Jednak zarząd Spółdzielni już wcześniej wiedział, że prace prowadzone są w miejscu, gdzie hitlerowcy w lipcu 1942 roku podczas likwidacji getta dokonywali masowych mordów na ludności cywilnej. W latach 1941-1943 przywożono tutaj mężczyzn i kobiety z domu starców, aby ich potem na miejscu rozstrzelać.

Kiedy Prezes Zygmunt Nissenbaum i Zarząd Fundacji Rodziny Nissenbaumów dowiedzieli się o prowadzonych pracach budowlanych, poinformowali o fakcie znalezienia ludzkich szczątków zarząd Spółdzielni żądając wstrzymania robót i przedsięwzięcia wszystkich środków, aby nie dopuścić do dalszego bezczeszczenia grobu ofiar.

Aby autorytatywnie stwierdzić, że w wykopach znajdują się ludzkie szczątki, do Warszawy przybyli specjaliści w dziedzinie ekshumacji: rabin Schmiedel, rabin Hersh Frankel (USA) i rabin Shimon Anshin z Izraela – wybitny ekspert w tej dziedzinie. Oznajmił on, że w miejscu, gdzie dawniej znajdował się stadion piłkarski, istnieją dwa masowe groby pomordowanych. Były one wypełnione ludzkimi kośćmi do głębokości kilku metrów.

Opór stawiany przez władze Spółdzielni i sprzeciw ze strony władz polskich, które nie chciały się zgodzić na przerwanie robót budowlanych w miejscu, gdzie w czasie wojny doszło do masowych mordów, wywołał protesty organizacji żydowskich.

Zygmunt Nissenbaum próbował ratować sytuacje, aby załagodzić spór między obu stronami. Dzięki jego staraniom do USA wyleciała delegacja polska, na czele której stał ówczesny Przewodniczący Rady Pamięci Walki, Ochrony i Męczeństwa gen. Roman Paszkowski. Na miejscu, w siedzibie rabina Salomona Halbersztama w Nowym Jorku, udało się osiągnąć porozumienie.

Zygmunt Nissenbaum zadeklarował, że Fundacja Rodziny Nissenbaumów zadba o to, aby znalezione i wywiezione w inne miejsce szczątki ludzkie wróciły na miejsce swego pierwotnego pochówku i aby zostały pogrzebane zgodnie z tradycją żydowską.

13 grudnia 1988 r. odbyły się uroczystości grzebalne pod nadzorem i we współpracy z rabinami z USA, Kanady, Izraela, Francji, Niemiec, Anglii, Australii, Belgii i Szwajcarii. Wzięli w nich też udział duchowni katoliccy z biskupem Henrykiem Muszyńskim na czele. Nie udało się bowiem ostatecznie wykluczyć, iż wśród ofiar nie było osób innych wyznań. Duchowni oraz zgromadzeni Warszawiacy zmówili w ich intencji modlitwę. Rabini w milczeniu przysłuchiwali się katolickim modlitwom, a całą uroczystość zakończyli modlitwami żydowskimi.

Fundacja Rodziny Nissenbaumów wybudowała w miejscu pochówku pomnik ku pamięci ofiar mordu. Nadal też zajmuje się utrzymywaniem tego miejsca w należytym porządku.

Uroczystości

Zdjęcia wkrótce

Lokalizacja i godziny zwiedzania

Pomnik Wspólnego Męczeństwa Żydów i Polaków
Ul. Gibalskiego 21
01-190 Warszawa

Dni i godziny otwarcia:
Poniedziałek – piątek, od godz. 9.00 do godz. 16.00
W soboty, niedziele oraz wszystkie święta polskie i żydowskie teren jest niedostępny.